Pitutur Kumpulan 6: Harta, Kekuasaan Dan Uang

Manusia hidup mesti mempunyai “gegayuhan” (cita-cita). Hati akan senang apabila impian tercapai, sebaliknya hati porak-poranda bila yang kita harapkan tidak kesampaian. Masalah akan muncul bila insan tidak “mencari” tetapi “mengejar” tiga icon utama “gegayuhan” duniawi yakni “Drajat, Semat dan Kramat” dengan katalisator enzim “meri dan pambegan”. Cukup banyak dongeng sedih mengenai insan yang terperosok akhir menggelegaknya nafsu “loba marah dan angkara murka”.
 
Daftar pitutur di bawah dicuplik dari Butir Butir Budaya Jawa koleksi Prof. Rusdibjono (BBB) dan Serat Madubasa, Ki Padmasusastra, 1912 (MB), yang dikelompokkan sesuai permasalahannya. Terjemahan (setengah bebas) sanggup dipirsani di bawah naskah bahasa Jawanya. Sumangga, kiranya bermanfaat.
 
 
1. KEINGINAN MANUSIA: TIDAK KARUAN DAN MEMBAHAYAKAN
 
a. Sugih singgih kalah karo kuwasa, sing kuwasa kapengin mukti wibawa, sing mukti wibawa isih ngresula butuh dhuwit, sing sugih dhuwit kapengin singgih, sing singgih kapengin kuwasa, sing kuwasa kapengin mukti wibawa, bola-bali kareping manungsa ora karu-karuwan (MB)
 
Terjemahan: Kekayaan dan kehormatan kalah sama kekuasaan Yang kuasa ingin dihormati, yang terhormat masih mengeluh butuh uang, yang kaya ingin terhormat, yang terhormat ingin kuasa. Selamanya kesempatan insan senantiasa tidak karuan
 
b. Ora ana tindak kang luwih dening mbebayani lan ndrawasi marang awake dhewe, kajaba nindakake pagaweyan kanti srempeng sing juntrunge mung ngoyak derenge panguwasa, drajat lan bandha. Pakarti mangkono adate ora mempan pitutur becik lan panemune liyan kang wigati, anane mung rasa melik kang nggendhong lali. (BB
 
TERJEMAHAN: Tidak ada sikap yang lebih berbahaya ketimbang bersusah payah tetapi maksudnya mengejar-ngejar kekuasaan, derajat dan harta. Perilaku demikian lazimnya tidak mau menyimak pesan yang tersirat baik dan rekomendasi orang lain yang bahwasanya penting. Yang ada cuma rasa ingin mempunyai
 
 
2. DRAJAT, SEMAT DAN KRAMAT: PERLU TAPI JANGAN DIPAMERKAN
 
Bandha iku perlu nanging aja diumuk-umukake, drajat lan pangkat iku perlu nanging aja dipamer-pamerake, jalaran bisa mlesedake awake dewe. (BBB)
 
TERJEMAHAN: Harta itu perlu tetapi jangan disombongkan, drajat dan pangkat itu perlu tetapi jangan dipamer-pamerkan, lantaran bisa menjerumuskan kita sendiri
 
 
3. HARTA BERSIH MEMBAWA BAROKAH DAN YANG KOTOR MEMBAWA PETAKA
 
a. Bandha iku gawe mulya lan uga gawe cilaka. Gawe mulya lamun saka barang kang becik, gawe cilaka lamun saka barang kang ala (BBB)
 
TERJEMAHAN: Harta itu dapat menghasilkan mulia maupun celaka. Membuat mulia bila berasal dari hal-hal yang bagus dan menghasilkan celaka bila berasal dari hal-hal yang buruk
 
b. Bandha kang resik iku bandha kang saka nyambut karya lan saka pametu sejene kang ora ngrusakake liyan. Dene bandha kang ora resik iku bandha colongan utawa saka nemu duweking liyan kang ora kawruhan sing duwe (BBB)
 
TERJEMAHAN: Harta yang higienis merupakan harta yang diperoleh dari melakukan pekerjaan dan penghasilan lain yang tidak merugikan orang lain. Adapun harta yang tidak higienis merupakan harta yang berasal dari curian atau mendapatkan punya orang lain sementara yang punya tidak tahu.
 
 
4. MENCARI HARTA: TIDAK DILARANG ASAL SECUKUPNYA SAJA
 
a. Saka kayungyuning manungsa marang bandha, semat lan drajad anggone migunakake nganti kerep nglirwakake kautaman, nglalekake jejering kamanungsan. Uripe prasasat kaesok kabeh ana ing kono, ora ngelingi kepriye wusananing dumadi. Ing jagad pancen ora ana wewaler wong nglumpukake bandha rajabrana, perjanjian pikolehe manut dalan kang bener lan dipigunakake minangka prabot prenataning jagad (BBB)
 
TERJEMAHAN: Karena begitu terpesonanya insan terhadap harta, pangkat dan kekuasaan, penggunaanya sering melampau batas keutamaan, lupa pada kemanusiaan. Hidupnya seperti ditumpahkan seluruhnya ke situ, tidak ingat nanti pada simpulan janjinya bagaimana. Di dunia ini memang tidak ada larangan menghimpun hartabenda, asal diperoleh dari jalan yang benar dan digunakan untuk kepentingan umat manusia
 
b. Golek bandha iku samadya bae, udinen katentreman njaba njero (BBB)
 
TERJEMAHAN: Mencari harta itu seperlunya saja. Utamakan ketenteraman lahir dan batin
 
 
5. JAMAN BEREBUT HARTA:  BERAKIBAT TINDAK NISTA
 
Menangi jaman rebutan rajabrana, akeh wong kang padha kalimput, melu-melu tumindhak nistha. Ora eling yen sajatining urip ing donya iku ora ngupaya rajabrana bae, nanging uga mangesthi kamulyan ing tembe. Urip ing satengahing godha rencana, nanging tetep tumindak utama, presasat tapa ing satengahing coba. Sapa sing santosa ora bakal tumindak sasar. Mula tansah ngugemana sebuting pitutur: “Sabegja-begjane kang lali nganti kelu penggawe sasar, isih begja kang panggah eling lan berhati-hati tetep ing panggawe utama” (BBB)
 
TERJEMAHAN: Pada jaman orang berebut hartabenda, banyak yang lupa diri dan ikut-ikut bertindak nista. Tidak ingat jikalau sejatinya hidup di dunia itu tidak cuma mencari hartabenda saja tetapi juga menginginkan kemuliaan setelah mati. Hidup di tengah godaan tetapi tetap bertindak utama sama dengan bertapa ditengah cobaan. Siapa yang besar lengan berkuasa tidak akan tersesat. Oleh alasannya itu tetaplah berpegangan pada pitutur: “Seuntung-untungnya orang yang lupa sehingga ikut-ikut bertindak sesat masih lebih mujur orang yang senantiasa ingat dan berhati-hati dan tetap pada berlangsung pada rel perbuatan utama”.
 
 
6. HARTA TIDAK DIBAWA MATI; NYAWA TIDAK BISA DIPERTAHANKAN
 
a. Bandha iku anane mung aneng donya, yen mati ora digawa (BBB)
 
TERJEMAHAN: Harta itu adanya cuma di dunia, bila mati harta tidak dibawa
 
b. Digendhongana dikuncenana kaya ngapa, nanging wong iku yen wis tinakdir tekan janjine mangsa bakal wurunga. Iki maneh peling kita, yen manungsa mono tubuh lan umure dhewe ora kuwasa. Apa maneh sing mung wujud barang sampiran kayadene drajat semat lan pangkat, kaluhuran, kasugihan lan kalungguhan. Mula saka iku aja kibir, jubriya lan aja sok dumeh. Awit isih ana panguwasa liya (Gusti Allah) kang luwih kuwasa. (BBB)
 
TERJEMAHAN: apapun upaya kita jikalau sudah hingga pada simpulan hidup maka tidak dapat dicegah lagi. Hendaknya hal ini dijadikan perayaan bahwa insan tidak dapat menguasai tubuh dan umurnya. Apalagi jikalau cuma berwujud barang titipan mirip kekuasaan, harta dan pangkat, kehormatan, kekayaan dan kedudukan. Oleh alasannya itu jangan takabur lantaran masih ada penguasa yang lebih kuasa yakni Allah.
 
c. Elinga besuk yen wis tumeka ing perjanjian ora kena ora, tubuh wadhag lan sabarang kalir kang kita darbeni bakal kita tinggalake kabeh, ora ana kang kita gawa menyang alam kalanggengan. Mula aja banget nggonira katrem marang kadonyan. Apa maneh sapa kang tansah ngegul-egulake donya brana lan gandrung marang pepenginan kang ora langgeng, estine ora bakal bisa nemokake kahanan kang bisa gawe langgenging kasenengan lan katentremaning ati (BBB)
 
TERJEMAHAN: Ingatlah kelak jikalau sudah hingga pada perjanjian kita, sudah niscaya bahwa tubuh wadag dan semua yang kita miliki akan kita tinggalkan. Tidak ada yang dapat kita bawa dalam alam keabadian. Oleh alasannya itu janganlah terlalu mengasihi keduniawian. Lebih-lebih bagi yang senantiasa nengagung-agungkan hartabenda dan cinta terhadap hal-hal yang tidak langgeng. Tidak mungkin ada hal-hal yang melanggengkan kesenangan dan ketenteraman hati.
 
 
7. HIDUP: BUTUH UANG TETAPI TERLALU SEDERHANA KALAU HANYA DEMI UANG
 
a. Wong urip butuh dhuwit, apa ora aran sapele uriping manungsa mung kalawan dhuwit, (MB)
 
TERJEMAHAN:  Orang hidup butuh uang, apa tidak terlampau sepele jikalau hidupnya insan cuma dengan uang?
 
b. Wong ora bisa pisah dhuwit, nanging aja mata dhuwiten (MB)
 
TERJEMAHAN: Orang tidak dapat pisah dengan uang, tetapi jangan mataduitan




8. SIFAT UANG: GENIT, SEPERTI “LEDHEK” DAN LICIN BAGAI BELUT

 

a. Aja dhemen warna kang merak ati, iya iku dhuwit, awit wateke blere, akeh wong kedanan, balik peken dayane bae, karosane bisa anggendeng jagad, (MB)
 
TERJEMAHAN: Jangan suka dengan warna yang menggoda yakni uang. Karena wataknya suka merayu, banyak orang tergila-gila. Ambil saja kekuatannya lantaran bisa menggandeng dunia.

b. Wong keklumpuk dhuwit, ngiwit-iwit pangan analeni weteng ambrongsong cangkem, pirang-pirang taun, bisa sirna ing dalêm sajam, mulane diawas marang kridhaning dhuwit, uripmu aja dhemen dhuwit, nanging sengkuta ngupaya dhuwit, yen bisa oleh pangupayamu, dienggal tanjakna kang ora ilang ing salawas-lawase, awit angganing dhuwit: pangawak taledhek, angger wong kepengin mengku, ora sumurup yen ora asih marang awake, lunga saparan-paran dadi parebutaning wong akeh, awake kowang-kowang kari anggana.(MB)
TERJEMAHAN: Manusia menghimpun uang, meminimalisir makan, mengencangkan ikat pinggang, membungkus lisan bertahun-tahun, bisa hilang dalam satu jam. Oleh alasannya itu hati-hatilah dengan ulah uang. Janganlah suka duit tetapi rajinlah mencari uang. Hasilnya sedapat-mungkin secepatnya digunakan untuk hal-hal berfaedah yang tidak hilang selamanya. Uang mirip ledhek. Setiap orang ingin memiliki, tidak tahu jikalau ia tidak mencintaimu. Pergi kiemana-mana jadi rebutan orang banyak; Ditinggal pergi, engkau sendirian.
 
c. Dhuwit iku lunyune kaya wêlut, yèn wis mrucut angèl golèk-golèkane. (MB)
 
TERJEMAHAN: Uang itu licin mirip belut;kalau lepas sulit mencarinya
 
 
9. SIKAP KEPADA UANG: JANGAN DICINTAI TETAPI AMBIL DAYANYA
 
Gebyaring kilat padha lan gebyaring rajabrana, apa iku suwe, mengkono ibarate, kasugihan kang nganti angel wilangane bisa sirna padha sanalika, kaya ta: kataman ing bencana geni, utawa saka panggawening durjana, mulane dingandel lan dipasrah marang pitulunganing Allah, aja tresna marang rajabrana, balik peken dayane bae, mudah-mudahan rajabranamu bisa langgeng turun-tumurun ora entek-entek, kaya ilining banyu. (MB)
 
TERJEMAHAN: Cahaya kilat sama dengan cahaya hartabenda, apa itu lama? Demikianlah ibaratnya, kekayaan yang begitu besar bisa sirna dalam sekejap, misalnya: dikonsumsi api atau perbuatan penjahat. Oleh alasannya itu percayalah dan pasrah pada peetolongan Allah. Jangan mengasihi hartabenda tetapi ambillah kekuatannya saja, mudah-mudahan hartabendamu bisa langgeng bebuyutan tidak habis-habisnya mirip pemikiran air.
 
 
10. PESONA UANG: YANG KAYA TIDAK PUAS YANG MISKIN HANYA “INGIN”
 
Wong sugih ora marem andeleng dhuwite, rumasane isih kurang bae. Nanging wong ora duwe dhuwit, mung mandheg kepengin duwe dhuwit.(MB)
 
TERJEMAHAN Orang kaya tidak puas menyaksikan uangnya, sebaliknya orang tak punya duit cuma berhenti pada ingin uang
 
11. MENCARI UANG: “SUSAH’; MEMBUANG UANG: “GAMPANG"
 
Angele wong golek dhuwit nganti bisa ambubrahake engetan, Gampange wong ambuwang dhuwit nganti bisa ambubrahake omah, mbok aja mengkono kepriye, (MB)
 
TERJEMAHAN: Susahnya orang mencari duit hingga bisa menghancurkan kenangan (maksudnya: kewarasan jiwa). Gampangnya orang mencampakkan duit hingga bisa merusakkan rumah (Maksudnya: rumah tangga). Mengapa mesti begitu?
 
 
12. KEKUASAAN: SUMBER LUPA
 
Sapa kang katrem merga lagi pinaringan kekuwasan iku sejatine malah dadi sumbering wong lali. Gampang lirwa ing kaprayitnan lan praktis kapilulu ing pakarti dudu. Awit yen lagi kuwasa, adhakane banjur ngangsa-angsa kegedhen panjangka.(MB)
 
TERJEMAHAN: Orang yang sedang mendapat kekuasaan bahwasanya menjadi sumber “lupa”. Praktis hilang kewaspadaan dan melakukan langkah-langkah yang tidak benar. Karena dikala sedang berkuasa lazimnya kemudian “ngaya” dikejar angan-angan yang terlalu tinggi
 
 
PENUTUP
 
Kebutuhan insan tidak lepas dari tiga keyword “Drajat, Semat dan Kramat”. Orang ingin mempunyai kedudukan, harta dan disegani. Di dunia ini orang ingin “kajen keringan”. Bukannya dihentikan orang mengejar-ngejar dunia, tetapi jangan hingga kehilangan akhirat. Bukankah hidup itu sekedar “mampir ngombe?”. Oleh alasannya itu kita perlu senantiasa “eling lan waspada” (IwMM)

Related : Pitutur Kumpulan 6: Harta, Kekuasaan Dan Uang

0 Komentar untuk "Pitutur Kumpulan 6: Harta, Kekuasaan Dan Uang"

DUKUNG KAMI

SAWER Ngopi Disini.! Merasa Terbantu Dengan artikel ini? Ayo Traktir Kopi Dengan Cara Berbagi Donasi. Agar Kami Tambah Semangat. Terimakasih :)